1. Jokatu naturaltasunez eta begirunez.
Desgaitasuna duten pertsonak pertsona autonomo eta burujabeak dira, eta hala tratatu behar dira.
Ez da pentsatu behar pertsona batek, desgaitasun bat izatea hutsagatik, laguntza behar duela. Ingurunea irisgarria bada, desgaitasuna duten pertsonak zailtasunik gabe ibiltzen dira.
Joka ezazu beti zentzuz eta berdintasunaren eta bereizkeriarik ezaren printzipioetan oinarrituta.
2. Lagundu baino lehen galdetu.
Galdetu desgaitasuna duen hautesleari laguntzarik behar duen, baina laguntza behar duela ematen badu soilik. Eta, laguntza onartzen badu, lagundu baino lehen, galde iezaiozu zehazki nola nahi duen laguntzea.
Jo ezazu zuzenean desgaitasuna duen pertsonarengana, ez haren laguntzailearengana (adib.: haren konfiantzazko pertsona, zeinu-hizkuntzazko interpretea eta abar), halakorik badu.
3. Erabili zentzua.
Adibidez, egizu kontu gurpil-aulkian dagoen pertsona eserita dagoela, eta eserita dagoen pertsona baten aurrean makurtzea dela ohikoa, haren parean egoteko, edo aulki batean esertzea haren parez pare.
Desgaitasuna duen pertsona batekin izandako gorabehera jakin baten aurrean nola jokatu ez badakizu, jo ezazu Administrazioak hauteslekuan duen arduradunarengana edo eskualdeko hauteskunde-batzordera.
Botoa ematerakoan ilara sortzen bada, desgaitasuna duten hautesleek botoa emateko lehentasuna izatea gomendatzen da.
Itsu-txakurrak, eta desgaitasuna duten pertsonentzako laguntza-txakurrak, beti onartuko dira; ezin izango dira behar dituen pertsonarengandik aldendu, eta ez zaie trabarik egingo, ezta arreta galaraziko ere.
4. Kontuz ibili kontaktu fisikoarekin.
Desgaitasuna duten pertsona batzuek beren besoak behar dituzte orekari eusteko. Besotik hartzeak, nahiz eta lagundu nahian egin, oreka galaraz diezaieke, edo ikaratu egin ditzake, ez dutelako inork ukituko dituenik espero.
Saihestu gurpil-aulkiak edo makuluak ukitzea: desgaitasuna duten pertsonek euren espazio pertsonaltzat dauzkate elementu horiek.
5. Hauteslekuan sartzea eta hauteskunde-mahairainoko ibilbidea: lagun egitea eta argibideak ematea.
Desgaitasuna duten hautesleek hala eskatuta, eta eskatzen badute soilik, hauteslekuaren sarreran, Administrazioaren ordezkariak edo Segurtasun Indar eta Gorputzetako kideek dagokien hauteskunde-mahairainoko ibilbidean lagun egin ahal izango diete, gurpil-aulkian badoaz aulkiari bultza egin gabe eta ukitu gabe, non eta desgaitasuna duen pertsonak eskatzen ez badie.
Ikusmen-urritasuna duen pertsona bada, gure besoari heltzeko eskain diezaiokegu. Hala eginez gero, gure pausoa ikusmen-urritasuna duen pertsonarenera egokituko dugu, gabiltzan lekuaren ezaugarriak kontuan hartuta, eroso ibil dadin.
Argibideak eta orientazioa eskatzen badituzte desgaitasuna duten pertsonek (dela hauteslekuan sartzeari buruz, dela hauteskunde-mahaira heltzeko hauteslekuaren barruko ibilbideari buruz), ondorengo atalean zehazten diren jarraibideak hartu behar dira kontuan.
6. Komunikazioa errazteko jarraibideak: egizu berba argi.
Gorrekin edo entzumen-desgaitasuna dutenekin hitz egitean aurrez aurre jartzea komeni da, burua mugitu gabe. Ez hitz egin haiekin bizkarra emanda, makurtuta edo idazten ari garenean, ez oihu egin, normal ahoskatu, hau da, elkarrizketa arrunt bati dagokion erritmo normalean hitz egin, ahoan objekturik eduki gabe, aurpegiaren gaineko ikusmen argia oztopatu gabe eta, behar izanez gero, idazketa edo keinu naturalak erabil daitezke edo besoa pixka bat ukitu. Lekuak ondo argituta egon behar du eta gorrak edo entzumen-desgaitasuna duen pertsonak ez du eguzkira begira egon beharko, argi kontra egoteak aurpegia ikustea galarazten baitu.
Ez egin berba hitz-erdika, hitz-erdiok gaizki-ulertuak sor baititzakete. Gorrek esaldi baten eduki osoa behar dute testuingurua ulertzeko.
Ikusmen-desgaitasuna daukan pertsona batekin aritzean, ez erabili “hemen”, “hor”, “hori” moduko adierazpen orokorrik .Kasu horietan hobe da esamolde orientagarriagoak erabiltzea. Adibidez: “zure ezkerrean”, “zure atzean”. Gauza bati buruzko informazioa eman nahi zaionean, abisatu ondoren, ikusmen-urritasuna duen pertsonaren eskua hartu eta informazioa ematen ari garen gauzarantz eraman dezakegu, eta zer den esan.
Ikusmen-urritasuna duen pertsona batekin hizketan ari bagara, esan egingo diogu alde egin behar badugu; bestela, baliteke guri hitz egiten jarraitzea ondoan gaudelakoan. Era berean, itzultzen bagara, komeni da jakinaraztea.
Egiazta ezazu desgaitasuna duen pertsonak esan nahi diozuna ulertu duela.
7. Desgaitasuna duten mahaiko kideak.
Lehenago esan den bezala, baliteke gor bat edo entzumen-urritasuna duen pertsona bat (zeinu-hizkuntza darabilena) hauteskunde-mahaiko kide aukeratu izatea. Horretarako, zeinu-hizkuntzazko doako interprete-zerbitzua izan dezake, gida honetako II. atalean azaltzen den prozedurari jarraikiz eskumena duen hauteskunde-batzordeari eskatu ondoren.
Halaber, gor batek edo entzumen-urritasuna duen pertsona batek ahozko hizkeran egiten badu hitz, 6. atalean adierazitako komunikazio-jarraibideak hartuko dira kontuan. Gerta daiteke hauteskunde-mahaiko kideren batek ahozko komunikazioan laguntzeko gailu bat erabiltzea: indukzio magnetikozko begizta. Produktu lagungarri bat da, orri baten neurriko gailu bat, sare elektrikorako konexioa baino behar ez duena.
